In de zoektocht naar een nieuwe baan kan het voelen alsof je bij iedere deur aanklopt om vervolgens te worden afgewezen. Afwijzingen kunnen een zware tol eisen, niet alleen op je zelfvertrouwen, maar ook op je motivatie om door te gaan. Hoe ga je hier mee om? Hoe laat je het niet langer knagen aan je eigenwaarde? Wat zegt de wetenschap hierover waardoor je weer met een frisse blik deze uitdaging kunt overwinnen en zelfs sterker uit de strijd kan komen.

door Drs. Jikkie Has

De psychologie van afwijzing

Diverse studies hebben aangetoond dat sociale afwijzing dezelfde hersengebieden activeren als die bij fysieke pijn. Zo lieten onderzoekers studenten een nepprofiel kiezen met wie ze op date wilden. Toen de studenten vervolgens in de scanner lagen kregen ze te horen dat ze waren afgewezen door hun ‘date’. Wat de onderzoekers vervolgens zagen was dat dezelfde hersengebieden oplichtten als waar fysieke pijn wordt geregistreerd! Je brein ziet geen verschil tussen een sociale afwijzing en fysieke pijn!

Daarom kan een afwijzing na een sollicitatie dus zo pijnlijk aanvoelen. Niet meer solliciteren dan? Of zijn er andere mogelijkheden om toch vol zelfvertrouwen te blijven doorzetten totdat het wél lukt? Wat zegt de wetenschap over zelfvertrouwen?

Na talrijke onderzoeken en discussies in de jaren 70 en 80 over wat precies de definitie is van zelfvertrouwen, zijn ze tot de conclusie gekomen dat zelfvertrouwen niet op één enkele pijler berust, maar op twee, namelijk: waardigheid en vaardigheid.

Zelfvertrouwen = Waardigheid + Vaardigheid

Wat betekent dit concreet? Laten we deze twee pijlers eens nader bekijken. Laten we beginnen met waardigheid.

1. Waardigheid

De pijler van waardigheid gaat over hoe we onszelf zien, ons zelfbeeld. Ben jij overwegend negatief over jezelf en heeft daardoor dat ‘negatieve stemmetje’ de overhand? Twijfel je hierdoor meer aan jezelf, ben je bang om te falen en daardoor op zoek naar bevestiging? Of heb je een overwegend positief zelfbeeld? Ben je minder bezig met (mogelijk) falen, is jouw ‘positieve stem’ vooral actief en maak jij je niet zo druk over wat anderen denken of zeggen, ongeacht de omstandigheden (bijvoorbeeld het feit dat je (lang) werkzoekende bent)? Waardigheid gaat dus over de manier waarop jij over jezelf dénkt.

2. Vaardigheid

De tweede pijler van zelfvertrouwen is vaardigheid, die zich richt op onze bekwaamheden en competenties. Hoe goed ben jij in je werk bijvoorbeeld? Maar ook: hoe staat het met je sollicitatievaardigheden? Vaardigheid gaat over hoe goed jij bent in wat je dóet.

Voor een stabiel en gezond zelfvertrouwen is het belangrijk dat beide pijlers voldoende ontwikkeld zijn. Dit betekent dat het niet genoeg is om alleen in iets goed te zijn of alleen een positief zelfbeeld te hebben; beide aspecten moeten in balans zijn. Iemand kan bijvoorbeeld heel goed zijn in zijn of haar werk, maar als jij een negatief zelfbeeld hebt, zul je je continue onzeker blijven voelen, ook al krijg je complimenten: het zal nooit goed genoeg zijn.

Omgekeerd kan iemand een positief zelfbeeld hebben, maar als je niet juiste de vaardigheden hebt om je taken effectief uit te voeren, denk aan ‘zondag-rijders’: ze denken dat ze fantastisch kunnen rijden, maar dat komt vooral omdat anderen hun fouten oplossen in het verkeer.

Check jouw zelfvertrouwen

Nu je weet hoe het werkt is het tijd om jezelf de vraag te stellen: voel ik mij onzeker omdat ik nog niet de vaardigheden onder de knie heb? Of voel ik mij onzeker omdat ik twijfel aan mijzelf en je allerlei negatieve gedachtes hebt? Of is het misschien wel allebei?

Nu je precies weet waar je aan mag werken (je vaardigheid of je waardigheid), laten we eens kijken wat je concreet kunt doen om zelfvertrouwen te blijven behouden in je zoektocht naar die baan en het omgaan met afwijzingen tot die tijd?

Waardigheid behouden

De valkuil waar ik heel veel klanten in zie stappen is dat ze een negatieve gebeurtenis koppelen aan zichzelf. Ze hebben geen baan of verschillende afwijzingen gekregen en ze voelen zich daardoor als mens volstrekt waardeloos en nutteloos.

Koppel je eigenwaarde dus los van externe gebeurtenissen. Je bent meer dan die (map met) afwijzingen. Je bent méér dan een werkzoekende. Kijk ook eens naar wat er nog meer is dan het niet hebben van een baan. Hoe gaat het met je gezondheid? Heb je leuke vrienden of familie om je heen? Heb je leuke hobby’s?

Ja, die afwijzing doet dan misschien net zoveel pijn als fysieke pijn, maar het zegt niets over wie jij in de kern bent. Je bent goed genoeg ongeacht wat anderen zeggen of doen. Je bent goed genoeg als mens ongeacht de afwijzingen op werkgebied.

Vaardigheid ontwikkelen

Bij het verfijnen van je vaardigheden is het belangrijk om te focussen op zowel je sterke punten als daar waar je nog in kunt groeien. Voor een werkzoekende kan dit betekenen dat je je bestaande vaardigheden verfijnt, update of nieuwe vaardigheden aanleert die relevant zijn voor de huidige arbeidsmarkt. Door het trainen van (nieuwe) vaardigheden zal je zelfvertrouwen ook gaan groeien: je léért en bent in beweging!

Zelfcompassie

Voor het omgaan met de frustratie van afwijzing is het belangrijk om mild naar jezelf te zijn. Besef dat er meer mensen zijn die net als jou lang(-er) bezig zijn met het zoeken naar een nieuwe baan. Als ik tijdens webinars de vraag stel hoe lang iemand al werkzoekend is en hoeveel afwijzingen iemand al heeft gekregen, zie ik vaak dat mensen meer dan een jaar bezig zijn, en al meer dan 80 afwijzingen hebben gekregen. Je bent dus niet raar als jij dit ook hebt. Frustrerend? Zeker! Maar jezelf affakkelen of als hopeloos weg te zetten zet minder zoden aan de dijk, dan je verlies te accepteren en mild naar jezelf toe te zijn. Een slag verliezen, wil nog niet zeggen dat je de oorlog verliest.

Conclusie

De zoektocht naar werk vereist moed, veerkracht en een positieve instelling. Door je eigenwaarde te scheiden van de uitkomsten van sollicitaties, je vaardigheden voortdurend te ontwikkelen en mild voor jezelf te zijn, kun je deze uitdagingen aangaan. Onthoud dat elke afwijzing je dichter bij de juiste gelegenheid brengt. Met de juiste mindset en strategieën kun je de arbeidsmarkt op jouw voorwaarden benaderen en succes vinden.

Over drs. Jikkie Has

Drs. Jikkie Has is professioneel spreker, podcasthost en auteur op het gebied van Zakelijk Zelfvertrouwen. Als expert op het gebied van zakelijk zelfvertrouwen vertaalt ze wetenschappelijke inzichten naar praktische handvatten: wat zegt de wetenschap over in jezelf geloven? Over jezelf vol zakelijk zelfvertrouwen laten zien? Hierover heeft drs. Jikkie Has ook een managementboek ‘Zakelijk Zelfvertrouwen – Durf Succesvol te zijn’ geschreven welke goed ontvangen is in de media.